جراحی زیبایی فک (معرفی انواع ناهنجاری های فک و جراحی زیبایی آن)

جراحی زیبایی فک (ارتوگناتیک)، یک تلاش منحصربه فرد در جراحی صورت به حساب می آید که (به لطف آن) ظاهر یک بیمار و الگوی روی هم قرارگیری دندان هایش (آکلوزال) به طرز چشمگیری قابل بهبود بوده و بر احساس بیمار نسبت به خود و در سلامتی اش تاثیرگذار است.

بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، سلامتی تنها محدود به عدم بیماری یا ناتوانی فرد نیست، در حقیقت سلامتی مجموعه ای از وضعیت فیزیکی، روحی و اجتماعی یک فرد محسوب می شود. در این باره، در جامعه مدرن امروزی زيبايی نه تنها در وضعیت فیزیکی شخص، بلکه در ميزان اعتمادبه نفسشان در موقعيت‌های اجتماعی و ماهيت روابط اجتماعيشان می تواند تأثير مستقیم داشته باشد؛ لذا روی آوردن به جراحی های زيبايی از جمله جراحی های فک، در جامعه مدرن امروزی رو به گسترش هست.

نتایج موفقیت آمیز در یک جراحی زیبایی فک (ارتوگناتیک) امروزی بستگی به مشارکت نزدیک جراح و ارتودنتیست در تمامی طول مراحل درمان دارد. از برنامه های قبل از جراحی گرفته تا نهایی کردن جفت شدگی دندان (آکلوژن) برنامه کامپیوتر مجازی تجزیه و تحلیل درست تری را از بدشکلی فکی-دندانی و برنامه ریزی پیش از جراحی به دست می‌دهد. همچنین کمک غیرقابل تخمین و پرارزشی را در آموزش همه جانبه به بیمار فراهم می آورد.

در این مقاله علاوه بر انواع جراحی های زیبایی فک (ارتوگناتیک) به مواردی از قبیل توالی درمان، تحلیل های قبل از جراحی بدشکلی های فکی-دندانی برنامه های درمانی انجام جراحی و عوارض ممکن پرداخته می‌شود.

جراحی زیبایی فک

جراحی زیبایی فک برای تغییر موقعیت ماگزیلا (فک بالا)، مندیبل (فک پایین)، یا چانه درمان اصلی برای بیمارانی است که مسن تر از آن هستند که تغییرات رشدی در آنها رخ دهد و برای کسانی که شرایط فکی دندانی شان بسیار شدیدتر از آن است که با جراحی یا ارتودنسی جبران شود.

در برخی مواقع مشکلات دندان ها و فک با انجام ارتودنسی قابل درمان است. اما گاهی مشکلات حاد فک طوری است که نه تنها ارتودنسی کافی نیست بلکه نیاز به جراحي فك نیز هست. در این باره، استفاده از روش ترکیبی جراحی فک و ارتودنسی (ارتوسرجری) بسیار کارآمد خواهد بود.

درمان جراحی ارتودنسی امروزه شامل فرآیند استاندارد جراحی برای اصلاح بدشکلی فک و نیز فرآیند کمکی برای بهبود یافتن حدفاصل بافت سخت و نرم است. این فرآیندهای کمکی شامل برابری استخوانی ژنیوپلاستی آلوپلاستیک، سپتورینوپلاستی و ساکشن لیپکتومی گردن است؛ نکته کلیدی در مراقبت های جراحی و روی هم رفته مراقبت از بیمار شامل مواردی از قبیل آمادگی روانی بیمار، تغذیه خوب پیش و پس از عمل، حفظ خونرسانی به دندان جابه جا شده و تکه های فک؛ محافظت از استخوان ساختار عصبی عروقی و دندان، مدیریت جراحت مناسب بعد از عمل، ثابت کردن تکه های استخوان، کنترل مناسب آکلوژن (جفت شدگی دندان) و توانبخشی به الگوی کامل فکی می‌باشد.

نحوه انجام جراحی زیبایی فک

وقتی که به جراح مراجعه کردید، او روی بحث پیرامون رسیدن به هردو هدف الگوی روی هم قراگیری دندان(آکلوژال) و و زیبایی چهره تمرکز می‌کند. یک ارتودنتیست مدارک کافی شامل رادیوگرافی پانورکس و لیترال، رادیوگراف آکلوژال و صورت، مدل های دندانی و برداشت های نیش مرکزی به دست می آورد؛ جراح و ارتودنتیست سپس به طور مرتب اطلاعات در دسترس را مورد باز بینی و ساماندهی قرار می‌دهد تا به یک برنامه درمانی توصیه ای مناسب شرایط حال بیمار دست یابد.

فرآیند جراحی زیبایی فک (ارتوگناتیک) شامل جراحی ماگزیلاری و مندیبل یا هردوست. جراحی همزمان داخل بینی با سپتوپلاسمی ممکن است برای بهبودی پویای جریان هوا و نیز جنیوپلاستی لیپوساکشن گردن در بیماران انتخابی برای بهبودی روی هم رفته ی نتایج زیبایی شناختی، نیاز باشد. درمان پس از جراحی ارتودنسی معمولا 4 تا 6 هفته پس از جراحی آغاز می شود؛ مادامی که جزئیات نهایی آکلوژن توسط جراح تکمیل میشود، فاز مراقبت های پس از جراحی ارتودنسی آغاز می‌شود.

نحوه مدیریت بیمار در طول جراحی

این موارد شامل:

• حفظ خونرسانی به تکه های استخوانی جابه جا شده
• مراقبت از دندان، استخوان و ساختارهای عصبی-عروقی
• تغذیه

علل بدجفتی دندان Maloccution

سه دلیل عمده برای بدجفتی دندان وجود دارد:

1- عوامل اسکلتی:

اندازه، شکل و موقعیت نسبی فک بالا و پایین که به دلیل عوامل محیطی و رفتاری عضلات جوشی، تنفس دهانی شبانه و شکاف لب و شکاف کام ایجاد می‌شود.

2- عوامل ماهیچه ای:

حالت و الگوی ماهیچه های دربرگیرنده دندان ها که میتوانند تحت تاثیر رفتارهای نامعمولی چون مکیدن انگشت، جویدن ناخن، پیش آمدگی زبان و… ایجاد شود.

3- عوامل دندانی:

اندازه دندان در ارتباط با فک یا فقدان دندان که نتیجه اش فاصله یا مهاجرت مزیال دندانی است که سبب ازدحام، بدشکلی و حالت های پاتوژنی چون دندان اضافی ( supernumeraries) یا کاهش دندانی (hypodentia) می‌شود.

اختلالات فکی دندانی به طور کلی ممکن است دلایل ژنتیکی مادرزادی یا تکاملی داشته باشد و درصورت عدم انجام جراحی زیبایی فک سبب مشکلاتی چون زخم دهان، مشکلات تنفسی، عدم تقارن صورت، اختلال در مفاصل فک، رشد غیر طبیعی هر دو فک عدم قرارگیری دندان ها روی (مالوکلوژن) عدم توانایی در جویدن غذا، وجود عفونت در حفره دهان، غدد بزاقی فک گردن، تومور در همین نواحی، مشکلات شکاف لب و کام و رشد فک و … می‌شود؛ از این موارد نتیجه میشود که جراحی فک پیش از آن جراحی زیبایی باشد از اهمیت های درمانی بسیار برخوردار است.

انواع جراحی های فک

جراحی ارتوگناتیک، هم چنین شناخته شده با عنوان جراحی اصلاحی فک یا به طور ساده جراحی (زیبایی) فک، طراحی شده است برای اصلاح کردن موقعیت فک و صورت پایین مرتبط با ساختار، رشد، راه های هوایی شامل آپنه خواب، اختلال TMJ، مشکلات مالوکلوژن، که به طور اولیه از عدم هارمونی اسکلتی برخاسته، عدم تقارن صورت و عدم تناسب زمانی که اصلاح برای بهبودی زیبایی صورت و عزت نفس مطرح است. انواع جراحی های زیبایی فک (ارتوگناتیک) عبارتند از:

1) عدم تطابق فک های بالا و پایین (باز ماندن فک) :

به این معنی که هنگام بسته شدن فک های بالا و پایین، دندان ها به درستی تراز نمی شوند و در حالت عادی قرار نمی‌گیرند. در حالت عادی دندان های جلویی فک فوقانی، حدود 2 تا 3 میلیمتر جلوتر از دندان های جلویی فک تحتانی هستند، و آن ها را تا حدودی می‌پوشانند. اما در اپن بایت بنا به دلایل و مشکلاتی، فاصله بین دندان های فک بالایی و پایین در قدام و بخش جلویی دهان بیش از حد نرمال و معمولی است و به دو نوع تقسیم می‌شود؛ اپن بایت قدامی(anterior open bite) که مربوط به دندانهای قدامی نیش و پیش می‌شود و دندان های قدامی فک بالا و پایین با هم همپوشانی عمودی و هیچ تماسی ندارند؛ اپن بایت خلفی(posterior open bite) که مربوط به دندان های آسیاب کوچک (premolar) و آسیاب بزرگ(molar) می‌شود. این بدجفتی دندان شامل overbite نمی‌شود و غالبا نیازمند درمان است چون فرد قادر به جویدن غذا نخواهد بود.
برای اصلاح این ناهنجاری ابتدا بخشی از استخوان قسمت بالای فک(ماگزیلا) که بر روی دندان قرار گرفته، برداشته می‌شود. سپس فک بالا با استفاده از صفحات و پیچ‌هایی در جای خود محکم می‌شود.

2) جراحی عقب کشیدن نوک چانه: رفع جلوآمدگی فک پایین

اگر دندان‌ها به خوبی روی هم قرار بگیرد و فقط نوک چانه مختصری نامتقارن باشد و دندان های فک پایین جلوتر از دندان های جلویی فک بالا ظاهر شود، این بدشکلی را می‌توان با جراحی عقب کشیدن نوک چانه اصلاح کرد. اما اگر ساختار استخوانی فک دلیل عدم تقارن صورت باشد، تنها راه‌حل رفع مشکل یکی از جراحی‌های اصلاحی فک، مانند جراحی هر دو فک است. در این روش، استخوانی که در بخش عقبی فک قرار گرفته است از بخش جلویی آن جدا شده و اصلاح می‌گردد.

3) جراحی جلو کشیدن نوک چانه: رفع عقب رفتگی فک پایین

اگر دندان های فک بالا و پایین کاملا همپوشانی داشته باشند و دندان های پیشین مرکزی فک بالای(استخوان مگزیلا) همپوشانی افقی گسترده ای نسبت دندان های پیشین مرکزی فک پایین(استخوان مندیبولار) داشته باشند و در واقع فک بالا جلوتر از فک پایین ظاهر شود به این حالت overbite میگویند. برای اصلاح این بدشکلی، استخوانی که در بخش پایینی فک قرار گرفته است(مندیبولار) از پایه جدا شده و اصلاح می‌گردد. سپس بخشی از فک پایین که دندان بر روی آن قرار گرفته و قسمتی از چانه به طرف جلو حرکت داده می‌شود.

4) عمل جراحی و زیبایی فک بالا

فک بالا ممکن است بیش از انداره کوتاه، دراز و یا بلند باشد، در این حالت فرد دچار مشکلاتی همچون لبخند لثه ای، عدم تقارن، جلو بودن چانه و لب ها باشد. در این جراحی فک بالا را به طور کامل برش داده شده و می‌شکنند و در صورت نیاز میتوان قسمتی از استخوان فک بالا را برش داده و حذف کرد و پس از قرار گیری استخوان در موقعیت مناسب، با استفاده از پیچ ها و صفحات آلمینیومی فک به طور کامل مهار شود.

5) جراحی ژنیوپلاستی

ژنیوپلاستی یک عمل جراحی زیبایی فک است که برای بیماران مبتلا به چانه کوچک و یا چانه های بدشکل موثر واقع می شود. این عمل را هم جراح پلاستیک و هم جراح فک وصورت می توانند انجام دهند. با استفاده از این روش جراحی می توان چانه را به عقب، جلو، چپ، راست و بالا و پایین حرکت داد. انواع این روش عبارتند از:

ژنیوپلاستی کشویی

جراح بخشی لثه لب پایین، بافت نرم چانه ونیز بخشی از استخوان آنرا برمیدارد و برای اطمینان از ثابت ماندن آن از یک پیچ و صفحه فلزی استفاده میکند. در این روش چانه از بقیه فک با اره بریده می شود و سپس در جهت و راستای مورد نیاز حرکت داده شده و در موقعیت مناسب محکم می شود. این نوع عمل جنیوپلاستی برای افرادی که رتروژنیای شدید دارند یا افرادی که چانه آن ها نسبت به بقیه عقب تر است و یا چانه هایی که خیلی به جلو رانده شده و طولانی تر هستند استفاده میشود.

ایمپلنت چانه

با استفاده از ایمپلنت میتوان چانه را شکل داد، بزرگ کرد و یا ظاهر آن را به سمت جلو حرکت داد.که به دو روش عمده ایمپلنت چانه عبارتند از:

• استفاده از جراحی و اتصال مواد پلاستیکی به چانه
• تزریق چربی و فیلر (پرکننده) به زیر پوست

6) اصلاح عدم تقارن فک و صورت

عدم تقارن صورت یک انداز گیری خاص به صورت دو طرفه در صورت است که جذابیت و زیبایی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عدم تقارن دوطرفه صورت به طور معمول به عنوان عدم تقارن نوسانی صورت معرفی می‌شود که تفاوت ها به صورت رندوم بین خصوصیات ظاهری دو طرف صورت مقایسه می‌شود.

دو نوع عدم تقارن وجود دارد. یکی عدم تقارن دایرکشنال که به صورت سیستماتیک در بعضی از بخش های صورت دیده می‌شود. دومی عدم تقارن نوسانی که غیر سیستماتیک است. عدم تقارن صورت پدیده ای ژنتیکی است که در دخترها بیشتر از خانواده پدری و در پسرها از خانواده مادری به ارث می رسد.

علاوه بر این، ژنتیک، مسائل اکتسابی و عوامل محیطی(فلج بل، سکته و فلج صورت، تورتیکول گردنی و…) نیز در این عدم تقارن صورت دخالت دارند. همچنین از انواع عدم تقارن صورت می‌توان به عدم تقارن ساختاری، عدم تقارن عملکردی و پیری نامتقارن صورت اشاره کرد.

اصلاح عدم تقارن صورت شامل جابه جا کردن استخوان(استئومی)، افزودن استخوان(پیوند استخوان)، افزودن یک ایمپلنت (ایمپلنت آلوپلاستیک)، کاهش استخوان، افزودن بافت نرم(چربی، فیلر، فلپ) یا کاهش بافت نرم(لیپوساکشن) برای ایجاد تقارن است. از دیگر راه ها برای درمان عدم تقارن فک، درمان عدم تقارن اسکلتی(چه در قسمت ماگزیلا و چه در قسمت مندیبولار) با جراحی زیبایی فک (ارتوگناتیک) است؛ در دو طرف با جراحی استخوان مگزیلا و ماندیبل یا یک طرف فک وقتی جراحی تنها روی یکی از دو ساختار اسکلتی عمل می‌کند.

عوارض جراحی های فک و صورت

به برخی از عوارض معمول جراحی زیبایی فک که در طی چند روز بر طرف می شوند، اشاره شده است.

درد: درد و ناراحتی به پیچیدگی و دشواری جراحی بستگی دارد که به تدریج فروکش می کند ؛ لازم به ذکر است، به منظور تسکین آن برای تان داروی مسکن تجویز خواهد شد؛ زمانی که درد کاهش می یابد، دیگر نیاز به مسکن نخواهد بود.

تورم: انتظار می رود بعد از جراحی، تورم ایجاد شود؛ تورم حداکثر 48 ساعت پس از جراحی رخ می دهد و به تدریج در مدت سه تا چهار هفته بر طرف خواهد شد؛ هر چه عمل جراحی پیچیده و دشوار باشد، تورم نیز بیشتر می شود.

کبودی: با کاهش تورم، کبودی صورت و گردن ممکن است در برخی افراد ایجاد شود که به طور کلی بعد از هفت تا ده روز از بین می رود.

خونریزی: برای به حداقل رساندن خطر خونریزی، سر باید بالش بالا نگه داشته شود؛ پرهیز از استعمال دخانیات و شستشوی شدید دهان تا روز بعد از عمل و همچنین، استراحت کافی بسیار مهم است.

عفونت: عفونت به طرز شگرفی در بیمارانی که جراحی زیبایی (ارتوگناتیک) را گذرانده اند نادر است، ولی با این حال استفاده از آنتی بیوتیک پروفیلاکسی، آنتی بیوتیک داخل وریدی و آنتی بیوتیک های خوراکی در طی اقامت در بیمارستان زیر نظز پزشک توصیه می‌شود.

 مزایایی جراحی فک

• آسان تر شدن گاز گرفتن و جویدن
• اصلاح مشکلات مربوط به به قورت دادن و صحبت کردن
• کاهش احتمال سایش و شکستن دندان
• اصلاح خط گاز گرفتن
• اصلاح عدم تقارن صورت
• راحت تر شدن بستن لب ها
• اصلاح جراحات ناشی از تصادف
• زیبایی عمومی صورت
• کاهش و درمان دندان قروچه

نتیجه گیری کلی

با در نظر گرفتن مزایایی مختلف و متعدد جراحی های زیبایی فک و همچنین عوارض جانبی کم آن، این روش می تواند راهگشای بسیاری از ناهنجاری های مادرزادی و نقایص استخوانی باشد. از طرفی این روش، بخصوص می تواند نقش موثری در زیبایی فردی ایفا کند؛ جراحی زیبایی فک بستگی به مشارکت نزدیک جراح و ارتودنتیست در تمامی طول مراحل دارد؛ از برنامه های پیش از جراحی گرفته تا برنامه های نهایی کردن آکلوژن. برنامه کامپیوتر مجازی تجزیه تحلیل درست تری را از بدشکلی فکی-دندانی و برنامه های پیش از جراحی به دست میدهد؛ همچنین کمک غیرقابل تخمینی را در آموزش همه جانبه به بیمار فراهم می آورد.